پرسش و پاسخ قبل از شروع سفر سوم ، بحث نقشه های مصوب و اجرایی و ازبیلت و شناسنامه ساختمان ، توضیحات مربوط به شبکه خودکار باران و اطفا حریق و اعلام حریق ، چگونگی اثبات اجرای فیوز محافظ جان بعد پایانکار توسط ناظر برق

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

در استان البرز و شاید در استانهای دیگر علاوه بر نقشه های مصوب که با مهر و امضای طراح موجود است و به تایید شهرداری رسیده، نقشه های دیگری هم تهیه می شود که برای اجرا از این نقشه ها استفاده می گردد. این نقشه ها موسوم به نقشه های اجرایی هستند و سازنده به هر دلیلی قصد اجرای ساختمان مطابق با این نقشه ها را دارد اما همانطور که گفته شد ناظر میبایست فقط نقشه های مصوب که به تایید شهرداری و کنترل نظام مهندسی رسیده بعنوان نظارت و انطباق با عملیات اجرایی، مد نظر قرار دهد و در صورت مغایرت عملیات اجرایی با نقشه مصوب مراتب را در موعد به مراجع ذی صلاح گزارش کند. این تغییرات اگر حتی به تایید مهندس محاسب هم برسد چه تخلف معماری و چه تخلف سازه ایی باشند، ناظر موظف است آن را بصورت گزارش خلافدار منعکس نماید.

اگر مالک نقشه های جدید با تایید مهندس محاسب را به ناظر ارائه داد در اینصورت لازم است ناظر پس از ذکر تخلف بنویسد: “… ضمنا مالک تایید مهندس محاسب را برای تغییرات ایجاد شده اخذ نموده است.” در این حالت مالک و کمسیون ماده 100 شهرداریها باید به طریقی با هم کنار بیایند. زیرا احتمال دارد که با ایجاد تغییرات مذکور، سطح اشغال ساختمان کم یا زیاد شود.

عنوان نقشه های اجرایی در هیچ آئین نامه و مقررات و استانداردی ذکر نشده و ساخته و پرداخته ذهن مالکان و شهرداریهاست.

• از آنجا که در همه جا و حتی در کمیسیون ماده 100 شهرداریها نقشه های مصوب، ملاک بررسی و ارزیابی است لذا میبایست ناظر ساختمان نقشه های مصوب را ملاک نظارت خود قرار دهد. هر چند در استانهایی از جمله استان البرز هم که نقشه اجرایی رایج است اما این نقشه ها معتبر نیستند. تمامی نقشه ها حتی نقشه های تاسیسات مکانیکی و برقی نیز باید مصوب باشند و مجری عین همان نقشه ها را اجرا کند.

ناظر باید تغییرات و کمبودها را پس از پایش نقشه ها گزارش نماید همچنین می بایست جعلی یا کپی بودن مهر نقشه ها را کنترل کند. ناظر باید در مورد تغییرات نقشه های معماری حساسیت بسیاری داشته باشد. اگر تیغه ها یا فضاها یا محل رمپها یا شیب و شعاع رمپها تغییر کرده بود یا پارکینگی حذف شده یا سطح اشغال فضایی کم و زیاد شده بود یا تغییراتی در سازه و تاسیسات مکانیکی و برقی اتفاق افتاده بود همه را عینا گزارش کند. در مواردی لازم است مالک نقشه معماری جدید را تهیه و با مهر و امضای طراح و تصویب شهرداری برای اجرا استفاده نماید و ناظر در این موارد باید حساس باشد. تشخیص این موضوع با خود ناظر است که در چه مواردی حتما باید نقشه مصوب جدید را الزام به اجرا نماید. در صورتی که مثلا تیغه ها چند سانت جابجا شود و تغییرات در نازک کاری یا نوع سنگ یا چنین مواردی بوجود آید نیازی به اخذ نقشه های جدید نیست و صدور گزارش تخلف کفایت می کند.

گاهی طراح سازه بطور کتبی تغییرات را تایید می کند. بعنوان مثال ارتفاع پارکینگ در نقشه  2.70 متر است اما مالک ارتفاع را 3.40 متر اجرا کرده که بحث لاغری ستون پیش می آید. در چنین حالتی ناظر باید ضمن ابلاغ دستور کار به مالک با محاسب نیز مکاتبه کرده و مراتب را تذکر دهد.

اگر مالک بجای نقشه های جدید سازه یک نامه مهر و امضا شده از طرف طراح ارائه کرد، مبنی بر اینکه تغییرات بلامانع است، ناظر می تواند آنرا قبول کند اما می­بایست گزارش تخلاف را حتما منعکس کرده و در گزارش بعدی ذکر کند که: “مالک تاییدیه مهندس محاسب را برای تغییرات در گزارش قبلی به شماره …. به تاریخ … ارائه کرده است.” اگر چنانچه ارتفاع کلی ساختمان بدلیل تغییرات ارتفاعی، کم یا زیاد شد در چنین حالتی لازم است از ارائه برگ تائید گزارش پایانکار خودداری کرده تا نقشه جدید تهیه گردد.

حالتهایی که ممکن است در زمان صدور پایانکار ایجاد شود و اینکه چه تخلفاتی قابل اغماض است، بحث مفصلی است که در ادامه شرح داده خواهد شد.

شناسنامه فنی و ملکی و نقشه های ازبیلت

اگر سازنده یا مالک بخواهد شناسنامه ساختمان یا شناسنامه فنی و ملکی دریافت کند نیاز به نقشه های ازبیلت یا چون ساخت دارد که طبق مبحث دوم مقررات ملی ساختمان تهیه آن بر عهده مهندس مجری است و هنگامی که ساختمانی فاقد مجری ذیصلاح  باشد، لازم است مالک نسبت به تهیه آن اقدام کند و ارتباطی به ناظر و طراح ندارد. اگر مالک از طراح درخواست تهیه نقشه های ازبیلت نماید می بایست طی یک قرارداد جداگانه طبق تعرفه با طراح به توافق برسد.

دوحالت پیش می آید: سازنده ممکن است قبل از پایانکار نقشه ها را تهیه کند و یا بعد از پایانکار.  

نقشه های بعد از ساختِ ساختمان را که نشان دهنده چگونگی ساخت می باشد نقشه ازبیلت می گویند که نهایتا ناظر باید آنها را کنترل کرده و در صورت تطابق با نقشه های مصوب و یا عملیات اجرائی آنها را مهر و امضاء و تایید نماید.  قبل از تایید ناظر لازم است طراح این نقشه ها را مهر و امضاء و تایید کند. اگر ناظر به این دلیل که مالک، نقشه ازبیلت ارائه نکرده تایید پایانکار را به تعویق بیاندازد مرتکب تخلف انتظامی شده زیرا ممکن است مالک بخواهد پس از پایانکار، نقشه های ازبیلت را تهیه نماید. حتی مالک می تواند سالها پس از پایانکار، نقشه های ازبیلت را تهیه کند که در این صورت ناظر می تواند طبق تعرفه و با عقد قرارداد، برای تایید آن نقشه ها از مالک حق الزحمه طلب نماید. (تعرفه ها در سایت نظام مهندسی موجود است.)

نقشه اجرایی و نقشه مصوب و نقشه ازبیلت تفاوتهایی با هم دارند و هر یک تعریف جداگانه دارد. اگر ناظر گزارشی بدون خلاف صادر کند مبنی بر این که مجری طبق نقشه اجرایی کار کرده این اقدام برای ناظر در شورای انتظامی یا دادگاه یک تخلف محسوب می شود. اگر چنانچه مالک یک نقشه جدید و تایید شده از طرف طراح برای ناظر ارائه کرد بهتر است ناظر ضمن گزارش به شهرداری، یک نسخه کپی از نقشه جدید تایید شده سایز A4  را تحویل شهرداری داده و بنویسد که نقشه ها تغییر کرده و نقشه های جدید به تایید طراح رسیده و به اینجانب تحویل داده شده است اما با نقشه های مصوب مغایر است.

عبارت نقشه اجرایی باید از ادبیات ناظر حذف گردد. حتی در استان البرز که این نقشه ها بسیار رایج است در شهرداری، کمیسیون ماده 100، شورای شهر و شورای انتظامی آن استان این نقشه ها پذیرفته نیست.

مراجع صدور پروانه ساختمانی

پرسش : مرجع صدور پروانه ساختمانی مذکور در مقررات ملی ساختمان و قانون شهرداری ها چیست؟ چرا مشخصا و منحصرا از شهرداری اسم نیاورده؟

پاسخ : مرجع صدور پروانه منحصر به شهرداری نیست بلکه شهرداری برای ساخت و ساز در داخل شهر پروانه صادر می کند اما مرجع دیگری به نام دهیاری و بنیاد مسکن متفقاً برای ساخت و ساز یا بازسازی در روستاها پروانه صادر می کنند. در روستا ها مالک از دهیاری تقاضای پروانه کرده و سپس به بنیاد مسکن مراجعه می نماید. این پروانه مهمور به مهر دهیاری و بنیاد مسکن است. دهیار ضابط است و بر ساخت و ساز داخل روستا نظارت می کند. در مناطق آزاد تجاری مرجع صدور پروانه، سازمان مناطق آزاد است. بنابراین مرجع صدور پروانه، فقط شهرداری نیست.

ناظر ساختمان در روستا باید گزارشها را به صورت کامل با ذکر همه تخلفات از جمله تخلفات ایمنی به دهیار و بنیاد مسکن و نظام مهندسی ارائه کند و رسید کتبی بگیرد تا اگر حادثه ای پیش آمد به استناد آن گزارشها از خود دفاع کرده و تبرئه شود.

بازخوانی پرونده یک حادثه و تبرئه مهندس ناظر بعلت ابلاغ گزارشات صحیح و محکومیت دهیار

یکی از مهندسان شرکت کننده در دوره آموزشی برای مهندسان ناظر در سال 92 در شهرستان طالقان که تحت آموزش حقوق مهندسی قرار گرفته بود، تخلفات مالک و سازنده را به دهیاری و بنیاد مسکن و نظام مهندسی گزارش می کرد و رسید می گرفت و مشخصا عدم رعایت ایمنی آهنگرها در نبستن کمربند ایمنی را ذکر کرده بود. یکی از آهنگرهای بدون کمربند، حین کار از طبقه سوم سقوط کرده و جان سپرد و پرونده به دادسرای کیفری رفت.

• بازماندگان آهنگر متوفی از پیمانکار آهنگر و سازنده شکایت کردند و کارشناس دادگستری تا سه مرحله نیز انجام شد. از آنجا که ناظر تخلفات ایمنی آهنگرها را به دهیاری و بنیاد مسکن و نظام مهندسی حدود ده روز قبل از حادثه گزارش کرده و رسید گرفته بود تقصیری نگرفت. بنیاد مسکن هم به استناد اخطاریه ای که به مالک ابلاغ کرده بود، تبرئه شد ولی از سوی دهیار هیچ اقدامی صورت نگرفت بنابراین 10 درصد از سهم تقصیر به ایشان تعلق گرفت. دهیار اظهار کرد نمی دانست که مسئولیت و قدرت اجرایی دارد و باید کار را متوقف کند. پاسخ داده شد همانگونه که برای تخریب دیواری که 50 سانتیمتر به حریم کوچه وارد می شود، دهیار اختیار برخورد دارد و نیروی اجرایی و بودجه کار برای این موضوع تخصیص داده شده به همان ترتیب برای توقف کار ناایمن نیز اختیار توقف عملیات را دارد. کارگر متوفی و استاد آهنگر و مالک هم درصدهایی تقصیر گرفتند.

دهیار محکوم شده­ ی پرونده فوق از آن به بعد گزارشهای مهندسین ناظر را تحویل نمی گرفت تا مسئولیتی متوجه او نباشد. در این موارد باید گزارش ناظر طی یک اظهار نامه قضایی برای دهیار ابلاغ شود و رسید اظهار نامه حضورا به دهیار تحویل گردد.

شبکه خودکار باران (بارنده) و اطفاء حریق

موضوع شبکه خودکار بارنده عموما در شهر تهران رایج است. در جواز ساختمانی زیر 1500 متر مربع معمولا در یکی از بندهای پروانه ساختمانی نوشته می شود شبکه خودکار باران الزامی است که متاسفانه ناظرین به این نکته توجهی نمی کنند در حالی که پروانه ساختمانی میبایست مورد مطالعه دقیق قرار گیرد. محدودیت ارتفاع نیز در پروانه ساختمانی ذکر می شود و اگر ناظر بدون مطالعه پروانه ساختمانی در امر نظارت پیش برود احتمال مواجهه با مشکل وجود خواهد داشت.

سیستم اعلام و اطفا حریق با شبکه خودکار بارنده چه تفاوتی دارد؟

طبق مقررات ملی ساختمان، ساختمانهایی که ارتفاعشان از 6 طبقه بالاتر است باید سیستم اعلام و اطفاء حریق داشته باشند. در نقشه های تاسیسات مکانیکی و برقی نیز باید این سیستم طراحی شده باشد. سیستم اطفا حریق مربوط به نقشه های تاسیسات مکانیکی و سیستم اعلام حریق مربوط به تاسیسات برقی است.

سیستم اعلام حریق شامل یک دتکتور و سنسور حساس به دود و حرارت است که با حس کردن دود و حرارت، آژیر می کشد و اگر سیستم  اطفاء هم طراحی شده باشد آب از آب پاشها در پارکینگ یا فضای مسکونی پاشیده خواهد شد. ناظر باید توجه کند که دتکتورها و آب پاشها طبق نقشه های مصوب، نصب و اجرا گردند.

قبلا پرونده ای مربوط به سال 84 بازخوانی شد که در حادثه آتش سوزی یک واحد از ساختمان 36 واحدی در بلوار آسیا در تهران یک پیر زن در اثر دود حریق خفه شد و تک ناظر 10 درصد تقصیر گرفت چون به اجرای نقشه های الزامی سیستم آتش نشانی ساختمان توجه نکرده بود. شهرداری تبرئه شد زیرا با این استدلال که نقشه های سیستم آتش نشانی در نقشه های مصوب موجود بوده ولی ناظر عدم اجرای آنرا را گزارش نکرده است، از خود دفاع کرد. سازنده ساختمان و مالک واحد نیز تقصیر گرفتند.

مالک باید بعد از اجرای این سیستم، از سازمان آتش نشانی، شهرداری و ناظر مکانیک و ناظر برق تائیدیه بگیرد و آنرا به ناظر سازه (هماهنگ کننده / تک ناظر) تحویل دهد. بدیهی است بدون دریافت این سه تائیدیه، ناظر نباید گواهی پایانکار ساختمان را صادر کند.

ناظرین میبایست کنترل و تست کنند که مبادا مالک یا سازنده این سیستم را به صورت دکوری نصب کرده باشد و عمل نکند. بنابراین لازم است توسط دود و حرارت کلیه سنسور ها و آب پاشها کنترل شود تا از سالم بودن سیستم اطمینان حاصل گردد.

همچنین کنترل شود که محل شلنگ آتش نشانی، کپسول و جعبه آن در راه پله قرار گیرد. ناظر هماهنگ کننده باید برای نصب مخزن ذخیره آب 2 هزار تا 10 هزار لیتری و تجهیزات پمپاژ آب که در پشت بام قرار می گیرد، از طراح سازه تائیدیه ای اخذ کند مبنی بر این که مخزن در اثر زمین لرزه پایدار خواهد بود و به سازه آسیبی نخواهد رساند.

فرق بین اعلام و اطفاء حریق با شبکه خودکار باران چیست؟

قبلا برخی ساختمانها فقط سیستم اعلام حریق داشتند اما امروزه این طور نیست و اجرای هر دو سیستم اعلام و اطفا همزمان الزامی است. در هتلهای چند ستاره این سیستمها آنقدر حساس است که با دود سیگار هم آژیر می کشد و آب پاش با حس کردن حرارت، فعال می گردد.

اما شبکه خودکار بارنده فقط در پارکینگ نصب می شود و در طبقات و واحدها  وجود ندارد چراکه هدف آن اطفا آتش سوزی اتومبیلها در پارکینگ است تا مبادا به سایر خودروها و  طبقات سرایت کند.

در سال 85 در خیابان میرداماد تهران یک خودروی پژو 405 خود به خود آتش گرفت و آتش آن به بقیه خودروها سرایت کرد بنابراین کنترل شبکه خودکار باران بالای هر خودرو در پارکینگ الزامی است. معمولا نقشه های این شبکه در نقشه های تاسیسات مکانیکی وجود ندارد از طرفی شهرداری هم برای ارائه نقشه اجباری وجود ندارد و صرفا تایید ناظر را می پذیرد.

در ساختمانهای کمتر از 1500 متر مربع که نظارت ساختمانها برعهده تک ناظر عمران یا معماری است، معمولا اطلاعی از سیستم اعلام و اطفا و شبکه خودکار بارنده ندارد. این ناظرین باید بدانند شبکه خودکار منحصر به پارکینگ است و اگر مربوط به تمام ساختمان باشد بعنوان سیستم کامل اعلان و اطفا حریق شناخته می­شود

شبکه خودکار باید مخزن آبی در پشت بام (سیستم ثقلی) یا مخزن آب به علاوه سیستم پمپاژی در پارکینگ داشته باشد. برخی سازنده ها این شبکه را به شبکه تحت فشار آب شهری وصل می کنند و از مخزن و پمپ استفاده نمی کنند که کار درستی نیست. البته تک ناظرین اختیار تایید این سیستم را دارد اما مسئولیت آن سنگین است چرا که احتمال دارد در زمان ایجاد حریق همزمان آب شهری هم قطع شود. شهرداری اختیار مطلق این موضوع را به تک ناظر داده است بنابراین توصیه اکید به ناظرین می شود که تا زمانیکه  از اجرای این شبکه مطمئن نشده اند از تائید پایانکار خودداری کنند.

بسیاری از مهندسان ناظر به بلای بی توجهی به اجرا نشدن شبکه بارنده گرفتارند و چاره جویی می کنند. ناظرین به هیچ وجه نباید در خصوص این موضوع در برابر اصرارها، تهدیدها و تطمیعهای سازنده کوتاه بیاید. تایید خلاف واقع مطلقا ممنوع بوده و ناظر در برابر جان انسانها مسئول است.

موضوع دیگر این است که شهرداری در بعضی مناطق تهران وجود شبکه خودکار باران را برای تمام طبقات الزامی کرده که این به معنی سیستم کامل اعلام و اطفا حریق است اگر چه این الزام به صورت شفاف ذکر نشده اما گاهی اتفاق می افتد که شهرداری در مرحله پایانکار  از ناظر میخواهد اجرای شبکه خودکار بارنده را در تمام طبقات تایید کند در حالی که این کار اجرا نشده و سازنده نقشه ای هم برای اجرا ندارد. پرونده ای موجود است که ناظر طی یک دستور کار، سازنده را ملزم کرده تا از طراح ساختمان بخواهد نقشه های تاسیسات مکانیکی و برقی شبکه بارنده را طراحی نماید تا اجرا شود. سازنده نیز بدلیل اتمام عملیات ساختمانی و اینکه این دستورکار قابل اجرا نیست، از ناظر به شورای انتظامی شکایت کرده است. شورای انتظامی در این موارد ناظر را به 3 ماه محرومیت از پروانه اشتغال مهندسی محکوم می کند چون ناظر به الزام شبکه بارنده (مطابق پروانه) از همان ابتدای کار توجه ننموده و آنرا در موعد گزارش نکرده است. از طرفی اگر چنانچه مالک اجبارا این شبکه را اجرا کند و سپس در دادگاه عمومی علیه ناظر شکایت نماید، می تواند ادعای خسارت کرده و قسمتی از هزینه جبران خسارت را از ناظر بگیرد.

ناظر باید در این گونه موارد از همان ابتدای کار (با دریافت رسید) کتبا از سازنده بخواهد مطابق پروانه برای تهیه نقشه های تاسیسات مکانیکی و برقی این شبکه در تمام طبقات (توسط طراح) اقدام کند همچنین از مالک بخواهد با استعلام از شهرداری، اطمینان حاصل کند که منظور از شبکه خودکار باران فقط در محوطه پارکینگ است یا شامل کل ساختمان می گردد.

• در یک پرونده که مطابق پروانه، اجرای شبکه خودکار بارنده در همه طبقات آن ساختمان الزامی شده بود، به دلایلی سازنده از اجرای آن خودداری کرد، ناظر نیز در گزارش خود اعلام نمود این شبکه اجرا شده ولی به تمام طبقات اشاره ای نکرد. شهرداری اصرار داشت که ناظر شبکه خودکار بارنده را در همه طبقات تائید کند. از آنجا که ناظر می دانست نوشتن چنین متنی مسئولیت سنگینی به دنبال دارد لذا از نوشتن آن برای بار دوم خودداری نمود. سازنده در شورای انتظامی علیه ناظر شکایت کرد که ناظر علیرغم اجرا نشدن شبکه بارنده، اجرای آن را یک بار تایید کرده ناظر از سر ناچاری به دروغ گفت: «این سیستم اجرا شد ولی سازنده بعد از اجرا آن را باز کرد» با بررسی کارشناس ماده 27 مشخص شد ادعای ناظر صحت ندارد و در نتیجه به 6 ماه محرومیت از پروانه اشتغال مهندسی محکوم شد

پرسش: در یک ساختمان، فیوز محافظ جان در نقشه های تاسیسات برقی الزاما وجود دارد و اجرا شده ولی مالک بعد از اجرا آن را برداشته است. چگونه ناظر میتواند این موضوع را اثبات نماید؟

قبلا گفته شد که در جعبه برق فیوز مینیاتوری هر واحد آپارتمانی، یک فیوز باید بعنوان فیوز محافظ جان 30 میلی آمپری موجود باشد که اگر نشت برق در حد 30 میلی آمپر (مثلا برق گرفتگی بدن انسان) اتفاق افتاد این فیوز قطع شده و حادثه پیش نیاید.

اما علت اینکه بهره بردارانِ ساختمان فیوز محافظ جان را در واحد خود حذف می کنند چیست؟

گاهی وسایل برقی مثل یخچال قدیمی بعضا از طریق بدنه اش به اصطلاح برق دزدی بیش از 30 میلی آمپر دارد. موتور یخچال هر چند مدت یکبار خاموش و سپس روشن می شود. وقتی موتور روشن می شود این فیوز به علت نشتی برق می پرد و برق واحد قطع می شود، ساکنان واحد به جای رفع اشکال یخچال تصمیم می گیرند به کمک یک برقکار، فیوز محافظ جان را کلا از مدار خارج کنند تا قطعی برق در واحد اتفاق نیفتد

اولا اگرچه فیوز برداشته شده اما سیمکشی هایش داخل تابلو باقی است که یک نشانه است ولی برای تبرئه ناظر برق کافی نیست.

ثانیا باید عکس رنگی مالک در کنار جعبه فیوزی که فیوز محافظ جان در آن قرار دارد گرفته شود. این عکس در یک صفحه A4  طوری چاپ شود که متن صورتجلسه اجرای فیوز در زیر عکس نوشته شده باشد و مهر و  امضای ناظر برق و هماهنگ کننده و  امضاء و اثر انگشت مالک در پای این متن درج گردد و طی گزارشی به شهرداری نیز ارسال شود. یک نسخه اصل صورتجلسه نزد ناظر برق و هماهنگ کننده حتما باقی بماند.

متن صورتجلسه: 

گواهی می شود که در ساختمان به شماره پرونده … به آدرس … که ناظر هماهنگ کننده آن آقای/خانم … و ناظر برق آقای/خانم …. و سازنده آقای/خانم …. است فیوز محافظ جان مطابق عکس فوق در کلیه  واحدها  اجرا شده است. مالک متعهد می گردد به بهره برداران ساختمان طی یک صورتجلسه این موضوع را کتبا اطلاع رسانی نماید.  هر شخصی در حین اجرا، پس از پایانکار و در حین بهره برداری به برداشتن فیوز محافظ جان از مدار اقدام کند مسئولیت کلیه عواقب ناشی از آن برعهده او خواهد بود و ناظر برق و ناظر هماهنگ کننده هیچ گونه مسئولیتی در این باره ندارند چرا که به تکالیف خود عمل نموده اند.