بحث مسئولیتهای ناظر معماری و ناظر تاسیسات مکانیکی در نم دادن کف سرویسهای بهداشتی و بام ها ، شرح تفاوت کیفیت قیرگونی با عایق رطوبتی پیش ساخته ، شرح دتایل اجرایی کفشور حمام ، شرح دتایل اجرایی جازدن شتر گلوی توالت ، شرح دتایل اجرایی کف خواب پشت بام

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

درابتدای امر باید از تمامی دوستانی که درخصوص تعطیلی کلاسهای مشاوره حقوق مهندسی که در روزهای دوشنبه رایگان و به صورت حضوری برگزار می شد اظهار تاسف کرده اند، تشکر کنیم و از همگی ایشان سپاسگزاریم. جنبشی که ما آغاز کرده ایم جنبش آگاهی دهی حقوقی، به مهندسین برای مسئولیت های حقوقی، کیفری و انتظامی آن ها بود که به لطف خدا این جنبش به راه افتاده و دیگر نمی توانند جلوی آن را بگیرند، شاید بتوانند بنده رادر این مسیر متوقف کنند اما حرکت این جنبش را نمیتوانند متوقف نمایند. نکته ای که لازم به  ذکر است،اینست که مخالفان این آگاهی دهی؛دوست ندارند مهندسین، آگاهی حقوقی نسبت به مسئولیت ها و اختیاراتشان پیدا کنند. شاید بخشی از این عدم رضایت، به خاصیت طبیعی رشته مهندسی برگردد، شما در جامعه پزشکی این گونه رفتار های غیر اخلاقی را نمیبینید و پزشکان هر چیزی را که می دانند، به رایگان دراختیار پزشکان دیگر قرار می دهند، اما متاسفانه در بین مهندسان اینگونه نیست. اگر مهندسی در موضوعی دچار ابهام میشود و سئوالات خود را با یک پیش کسوتی درمیان گذارد؛ متاسفانه علی رغم اینکه جواب سئوال را میدانند حاضر به پاسخ گویی نیستند و به نوعی باید گدایی کنند تا اطلاعاتی را به دست آورند . این سنت هنوز هم وجود دارد وبه نوعی کانال حقوق مهندسی  سنت شکنی می کند. هر سنت شکنی آثار و مخالفینی دارد. خیلی از دوستانی که آگاهی حقوقی بالایی در زمینه مهندسی دارند از اینکه اطلاعات در اختیار مهندسین قرار می دهیم رضایت ندارند و می گویند با این آگاهی دهی دیگر حریف مهندسین نمیشویم.

 اگر علم پزشکی رشد می کند به دلیل تعاملی هست که بین پزشکان وجود دارد، بیایید اجازه بدهیم مهندسی هم رشد کند. البته  فقط مهندسین نیستند که تمایل به انتقال تجربیات به نسل آینده ندارند، بلکه وکلا نیز همین گونه هستند و تمایلی به راهنمایی وکلای جوان ندارند و فنون خود را حتی به نزدیک ترین دوستان خود نیز نمی آموزند، حالا ترکیبی از مهندسی و حقوق که هیچکدام مایل به انتقال تجربه نیستند در کنار هم قرار گرفته اند، اما ما این اسرار را برای شما فاش خواهیم کرد.

• درادامه این جلسه در مورد مسئولیت های ناظر معماری و ناظر تاسیسات مکانیکی در خصوص نم دادن کف سرویس های بهداشتی و بام ها صحبت خواهیم کرد که در سال های اخیر مشکلات بسیاری را برای مهندسین و بهره برداران ایجاد کرده است. گاهاً بهره بردار کننده ها با روئیت چنین مشکلاتی با سازنده تماس می گیرندکه چرا بعد از گذشت تنها یکسال از ساخت این آپارتمان ، باید چنین مشکلی برای آن بوجود آید؟ اما سازندگان در قبال مالکین واحدها جوابگونیستند. لذا بعضی از افراد به هزینه خودشان دست به تعمیر و اصلاح میزنند و بعضی دیگر که به مسائل حقوقی اشراف دارند از طریق طرح شکایت از سازنده و ناظر در محاکم قضایی ،کار خود را پیش می برند و ناظر معمولاً 10 الی 20 درصد و گاهاً 30 درصد در فقره عایق کاری رطوبتی سرویس های بهداشتی و بام تقصیر می گیرد.

معمولاً چون هزینه اصلاح این موارد پائین است تعداد شکایات در این موارد نیز خیلی زیاد نیست، اما به هر حال شکایاتی نیز در این خصوص بوده است. در جلسات آینده و در سفر چهارم به تفصیل به اورلپ های مسئولیت های مهندسین خواهیم پرداخت. اما در جلسات گذشته نیز به بعضی از این موارد اشاره کرده ایم.

نظارت بر اجرای عایق کاری رطوبتی آشپزخانه ها، سرویس های بهداشتی و بام، اعم از قیرگونی یا عایق پیش ساخته جزء شرح وظایف ناظر معماری است.

جا زدن کفشورهای حمام و سرویس بهداشتی، شتر گلوی کاسه توالت، کف خواب و کفشور پشت بام بر عهده ناظر تأسیسات مکانیک است.

• منظور از سرویس های بهداشتی؛که ما در این مبحث آموزشی از آن ها به تفکیک نام میبریم عبارتند از حمام ، توالت و قسمت روشویی میباشد.همچنین می خواهیم در مورد تفاوت کیفیت قیرگونی با عایق پیش ساخته رطوبتی توضیحاتی را خدمت شما عرض نماییم.
• وقتی می گوییم عایق پیش ساخته در ذهن همه، نام ایزوگام شکل می گیرد، در حالیکه ایزوگام نام یک کمپانی بوده و یک برند است مثل پیروزگام و دلیجان و … ، از آنجا که ایزوگام اولین برند بوده اکثراً به عایق رطوبتی پیش ساخته؛ ایزوگام می گویند. مثل کناف، که نام یک کمپانی است اما در واقع پانل گچی سقف کاذب است، یا مثل دامپا که نام یک کمپانی هلندی است و در واقع یک نوع سقف کاذب پانچ دار است، و خیلی از کمپانی های دیگر که نام تجاری آن ها به جای نام یک نوع محصول عنوان می شود.
• در رابطه با اجرای قیرگونی و اجرای عایق رطوبتی پیش ساخته تفاوت هایی وجود دارد که شما به عنوان ناظر معماری یا ناظر هماهنگ کننده یا ناظر تأسیسات مکانیکی باید آن را بدانید.
• در جلسات قبل توضیح دادیم که اگر پیمانکاران مختلفی که در صنعت ساختمان سازی کار می کنند را بر اساس درجه مکاری و حیله گری از بالا به پایین مرتب کنیم مقام اول به پیمانکار اسکلت فلزی، مقام دوم به آرماتور بند و قالب بند، مقام سوم به بتن فروش و مقام چهارم به قیرکار یا عایق کار ساختمان خواهد رسید. اینکه چرا قیر کار مقام بالایی در منفعت طلبی دارد را در اینجا شرح خواهیم داد.

قیر های ایران از بهترین قیرهای دنیاست، بنابراین در رابطه با کیفیت محصول هیچ ایرادی وجود ندارد اما مشکل اینجاست که

قیر باید تحت حرارت غیر مستقیم آب شود نه حرارت مستقیم 

وقتی قیر به دمای نزدیک به جوشیدن یا قل قل کردن می رسد آرایش مولکولی آن عوض شده، سیاه رنگ می شود و دیگر توانایی عایق بودن را نخواهد داشت، بنابراین لازم است که قیر آرام آرام و به طور غیر مستقیم حرارت ببیند اما متاسفانه در ایران ما این امکانات را نداریم.

• وقتی می خواهند قیر را داغ کنند زیر بشکه قیر هیزم میگذارند که البته دیگر منسوخ شده است، یا اینکه زیر آن پریموس گازی یا گازوئیلی یا نفتی می گذارند و حرارت می دهند، گاهی این قیر آتش گرفته و به نقطه جوش میرسد، که در این مرحله، دیگر خاصیت عایق بودن خود را از دست داده است. همین موضوع یکی از دلایلی است که سقف ها آب می دهند. در کشورهای اروپایی یک سری بشکه هایی وجود دارد که از داخل جداره آن لوله های روغن داغ عبور میکند، این بشکه ها با برق کار می کنند اما در ایران چنین چیزی وجود ندارد.

حالا چرا قیر را اینقدر داغ می کنند؟ چون می خواهند در زمان جابه جایی تا محل مورد نظر سرد نشود، غافل از اینکه با این کار عمر مفید قیر از 40 سال به 2 سال می رسد. در پادگان جی تهران، قیرگونی هایی که می بینید به زمان جنگ جهانی دوم بر می گردد که آلمانی ها اجرا کرده اند، زیرا قیر را به واسطه همان تکنولوژی لوله های روغن داغ و به صورت غیر مستقیم داغ می کردند. در این شرایط چه باید کرد ؟ می بایست از عایق رطوبتی پیش ساخته استفاده کرد.بنابراین برای مستراح، کف آشپزخانه و پشت بام باید از عایق پیش ساخته استفاده کنید. اما چرا سازندگان قیرگونی را به عایق رطوبتی ترجیح می دهند؟ ریشه این موضوع در شانتاژی است که قیرکاران می کنند و با اینکه هزینه عایق پیش ساخته از نظر تهیه مصالح و دستمزد اجرا کمتر از هزینه دو لایه قیرگونی است اما سازندگان به استفاده از قیرگونی رضایت می دهند. دلیل کسب مقام چهارم قیرکاران در درجه منفعت طلبی همین موضوع است.

• قبل از پرداختن به موضوع تفاوت هزینه های عایق پیش ساخته و قیرگونی ، لازم است ابتدا قواعد اجرای عایق پیش ساخته را برای شما توضیح دهیم. در مرحله اول و قبل از اجرا می بایست سطح مورد نظرکاملا تمیز شده و جاروکشی شود تا سنگریزه و ملات ماسه سیمان تیز و … که موجب آسیب به لایه عایق می شود روی سطح وجود نداشته باشد. همچنین لازم است در مرحله دوم یک لایه آستر مخصوص، که توسط همان کمپانی فروخته می شود اجرا کنید،  و در مرحله سوم با دستگاه پریموس عایق را حرارت داده و بچسبانید، با این روش سرعت کار هم بالاتر می رود. اما اکثراً این اندود را خریداری نمی کنند و با همان دستگاه پریموس سطح را حرارت داده و عایق را می چسبانند.

بنابراین با وجود این محسّنات دلیلی ندارد قیرگونی که کاری بسیار پر زحمت و های ریسک است انجام دهیم.       پرونده ای داشتیم مربوط به پروژه ای واقع در یوسف آباد که کارگران مشغول انتقال قیر داغ به پشت بام بودند، در همان لحظه شخص بنگاهی و یک خریدار که جهت پیش خرید به کارگاه آمده بودند در اثر برگشتن ظرف حاوی قیر داغ می سوزند.  اما پیمانکاران قیرکار در مقابل اجرای عایق پیش ساخته بسیار مقاومت می کنند. در صورتی که هزینه مصالح عایق رطوبتی پیش ساخته و دستمزد آن بسیار کمتر از مصالح و دستمزد اجرای دو لایه قیرگونی است. و این در حالی است که عایق پیش ساخته کیفیت و سرعت اجرای بالاتری نیز دارد. دلیل تمایل این قیرکاران اینست که در قیرگونی هزینه مصالح پایین و دستمزد بالاست، در صورتی که در عایق پیش ساخته این موضوع برعکس است. قیرکاران بهانه می کنند که مثلاً کنج حمام را نمی توان با عایق پیش ساخته اجرا کرد در صورتی که با یک چاک دادن عایق و اجرای یک تکه اضافه بر روی آن قسمت، می توان کار را انجام داد. یا مثلاً دور کفشور را نمی توانیم اجرا کنیم در حالیکه به راحتی قابل اجرا بوده و می توانند بر روی آن دو لایه قیر گونی هم اجرا کنند .از آنجا که در اینگونه موارد مقدار قیر کمی گرم می شود می توان مراقب بود تا به نقطه جوش نرسد. به این ترتیب عمر مفید عایق رطوبتی در آشپزخانه، بام و سرویس های بهداشتی را بالا می بریم. عموماً قیرکاران به سرمایه ملی و مال مردم خیانت می کند و فقط ناظران معماری می توانند جلوی این کار را بگیرند. لذا می بایست به سازندگان دستور کار بدهید که عایق رطوبتی پیش ساخته خریداری و اجرا کنند.

• همه شما می دانید که اکثر سرویس های بهداشتی در زمان بهره برداری آب می دهند بنابراین در اینجا به عنوان نمونه، فقط به یک مثال بسنده می کنم. نزدیک به سه سال پیش فردی ساختمان نوسازی را به جهت سرمایه گذاری خریداری کرد و به مستأجر داد. یک روز مستأجر با ایشان تماس می گیرد و می گوید حمام این واحد به حمام طبقه پایین چکه می کند. بنده هم با ایشان برای بررسی موضوع به آنجا رفتیم و هر کسی نظری داد که کفشور ایراد دارد و قیرگونی خراب شده و … . به سازنده زنگ زدیم اما زیر بار نرفت و گفت به من ارتباطی ندارد. لذا خودشان برای اصلاح وارد عمل شدند و تنها کسی که مالک در آن لحظه و زیر لب از او شکایت می کرد؛ ناظر ساختمان بود. بنابراین بدانید که در این موارد ناظران هستند که از ایشان انتظار می رود به چنین ساختمان هایی پایانکار ندهند.

پس یکی از دلایل نم دادن سرویس های بهداشتی و آشپزخانه و … کیفیت پایین قیرگونی می باشد.

شما به عنوان مهندس ناظر معماری نباید اجازه بدهید سازندگان تحت تأثیر صحبت های قیرکاران قرار بگیرند و با توجیه کردن سازنده، از او بخواهید از عایق های پیش ساخته استفاده کند تا مورد تأیید شما باشد.

نظارتی که  در خیابان مولوی تهران  داشتیم ؛ با شرح تمام دلایل فنی، سازنده را مجاب به اجرای عایق پیش ساخته کردیم .نهایتاً قیرکار به سازنده گفت: در صورت استفاده از عایق پیش ساخته ؛ این کار برای من صرف نمی کند .پس مشخص می شود مشکل پائین بودن دستمزد در عایق کاری پیش ساخته است.

عامل دوم آب دادن حمام ها و توالت ها و پشت بام ها؛ جا زدن اشتباه کفشور ها است.

دتایل اجرایی کفشورها بسیار مهم است که در اینجا دتایل کفشور حمام را  مطابق شکل  برای شما تشریح می کنیم.

اگر دقت کنید در آنجایی که کفشور حمام قراردارد، موقعی که کفشور را جا میاندازید ناچاراً  محکم به قیر گونی می چسبد، در واقع قیرگونی را باید در تمام دور لبه لوله پلیکای فاضلاب چرخاند، این موضوع را همه می دانند، بنابراین کفشور به قیر گونی کیپ می شود. آبی که از بندهای سرامیک و ماهیچه های دور حمام عبور می کند وارد ملات ماسه سیمان شده و به تدریج حرکت می کند و بعد از چند روز  پشت کفشور جمع می شود(خطوط قرمز رنگی که ترسیم شده است) و اگر کفشور شیاردار نباشد آبی که در آنجا جمع شده بالاخره از یک جایی چکه می کند، چون هیچ چیزی در عالم بهتر از آب نمی تواند راه فرار خود را پیدا کند. بنابراین کفشور حمام باید شیاردار باشد، ناظر تأسیسات مکانیک باید این نوع کفشور را از سازنده بخواهد.

دومین معضل جدی که داریم مربوط به کاسه توالت ها است.

• دلیل عمده چکه کردن آب در توالت ها بد جا زدن کاسه توالت است (توجه داشته باشید که تراز بودن شترگلو موضوع دیگری است). به دتایل زیر دقت فرمائید.

معمولاً یک لوله رابط از کاسه توالت به شترگلو متصل می شود . همانطور که در بحث کفشور حمام گفتیم عایق رطوبتی باید دور شترگلو بچرخد، در زمانی که کاسه توالت را جا می زنند لوله پلیکایی به طول مورد نیاز10 الی 15 سانتیمتر، داخل شتر گلو فرو کرده و آن را به دیواره های قیرگونی شده شترگلو، محکم می کنند، تا اینجا هیچ مشکلی نیست. سپس کاسه توالت را جا می زنند و زیر آن ملات ماسه سیمان می ریزند و در آخر سرامیک کار می کنند. در اینجا آبی که از بندهای سرامیک ها و از ماهیچه های دور دیوارها عبور می کند در ملات ماسه سیمان حرکت می کند و روی قیر گونی قرار می گیرد و این آب بین لوله پلیکا و قیرگونی جمع می شود و بالاخره از یک جا چکه می کند. به همین جهت شما باید آن لوله رابط شترگلو و کاسه توالت را مانند لوله زهکش با دریل سوراخ سوراخ کنید (سوراخ هایی به قطر 3 میلیمتر، البته این قطعات به صورت آماده هم وجود دارد).

این دتایل را در قالب یک دستورکار به سازنده بدهید و رسید بگیرید. در صورتی که طبق دتایل اجرا نشد مطمئن باشید یک روز چکه خواهد کرد لذا باید در موعد گزارش بدهید (به ناظر هماهنگ کننده، شهرداری و نظام مهندسی) و تا رفع نشود نباید تائیدیه پایانکار بدهید. این مورد را در گروه تخلفات، در گروه بندی شماره 3 قرار می دهم زیرا از مواردی است که باید اصلاح شود.

بنابراین بدانید آبی که به تدریج روی قیرگونی و پشت شترگلو جمع می شود، پس از مدتی راه فرار پیدا کرده و چکه خواهد کرد .

بحث بعدی تراز نبودن شترگلوی زیر کاسه توالت است، اگر این شترگلو تراز نباشد به مرور زمان بوی فاضلاب و حشرات از چاه بیرون می آید. آبی که در شترگلو ذخیره می شود باید دائماً وجود داشته باشد تا اجازه بیرون آمدن حشرات و بوی فاضلاب را ندهد.

موضوع بعدی که ناظرین تأسیسات مکانیکی باید بررسی کنند این است که تمام چاه های فاضلاب باید هواکش خروجی درپشت بام داشته باشند که خوشبختانه اکثر سازندگان این مورد را رعایت می کنند. باید گاز جمع شده در داخل چاه فاضلاب به وسیله یک هواکش، مستقیم و بدون شترگلو، تا پشت بام کشیده شود و توجه شود که نزدیک به کولرهای آبی خاتمه پیدا نکند. شما به عنوان ناظر تأسیسات باید حداقل برای هر چاه فاضلاب یک هواکش تا پشت بام ببرید و سر آن هواکش را دو زانویی 90 درجه رو به پایین قرار دهید و دهانه آنرا با توری مفتولی محکم کنید.

تمام لوله های فاضلاب باید شترگلو داشته باشند. روشویی ها، کفشور حمام، مستراح، سینک ظرفشویی، کفشور آشپزخانه و… تمام اینها ابتدا باید به سیفون به صورت تراز وصل شده و بعد به شبکه فاضلاب ساختمان متصل شوند.

• معماران قدیمی ما به این موضوع توجه ویژه ای داشتند، در آن زمان شترگلوها به صورت سفالی بود. از دوره هخامنشیان سیفون استفاده می شده و این ایده نسل به نسل اجرا شده است اما شیوه جا زدن آن بسیار مهم است. مردمان قدیم ایران به خیلی از مسائل توجه داشتند از جمله کاسه توالت های قدیمی که تا زمان قاجار طوری ساخته می شدند که جای پای راست در آن ها 3 الی 5 سانتیمتر بالاتر از پای چپ بود تا اجابت مزاج راحت تر انجام شود، منبع این موضوع کتاب استاد غلامحسین معماریان در اصول معماری سنتی است. جالب این است که بدانید در پاریس که اخیراً به آنجا سفر کردم در توالت های فرنگی جای پای راست، 5 سانتیمتر بالاتر از پای چپ بود، در حالیکه ما ایرانیان این موضوع را نادیده گرفته ایم، اروپائیان در توالت های فرنگی آن را رعایت می کنند.

• یکی دیگر از معضلات جدی نم دادن سقف پشت بام است. لازم به ذکر است اجرای آسفالت روی بام منسوخ شده است. به ناظرین معماری توصیه می کنم بعد از عایق کاری پشت بام، دستور اجرای موزاییک مضرس بدهند تا موزاییک به عنوان یک لایه محفاظت کننده از عایق رطوبتی عمل کند؛ و بدون اجرای موزاییک بر روی عایق رطوبتی تائیدیه پایانکار ندهند.

در اینجا دتایلی در رابطه با اجرای کفشور بام برای شما قرار می دهم، شما حق ندارید کفشور بام را مانند کفشور حمام به صورت شیاردار اجرا کنید.

در اجرای کفشور بام باید از کف خواب استفاده کنید؛ کف خواب یک صفحه چدنی به ابعاد 15×15 سانتیمتر بوده که سوراخ سوراخ هستند. قیرگونی یا عایق رطوبتی دور تا دور لوله فاضلاب می چرخد که همه این را می دانند و اجرا میکنند. سپس لایه ملات ماسه سیمان اجرا می شود و کف خواب چدنی روی این لایه قرار می گیرد و بعد روی کف خواب موزاییک اجرا می کنند(کف خواب بین ملات ماسه سیمان و موزاییک قرار می گیرد).

به این صورت آبی که از بندهای موزاییک و ماهیچه های دور بام  عبور می کند و در ملات ماسه سیمان زیرین نفوذ کرده و روی قیر گونی جمع می شود، می تواند از طریق کف خواب به داخل لوله فاضلاب هدایت می شود. در قدیم برای حمام ها نیز کف خواب اجرا می شد اما امروزه دیگر این کار را نمی کنند.

• کف خواب ها یک معضل دارند. از آنجا که مردم به پشت بام سر نمی زنند ممکن است روی کف خواب ها آشغال جمع شود و از عبور آب جلوگیری کند و موجب آب گرفتگی بام شود و آب زیادی به زیر موزاییک ها نفوذ کند. بنابراین توصیه می شود از کف خواب های سه جزیی استفاده شود. متأسفانه این نوع کف خواب ها خیلی کم پیدا می شوند. به شکل زیر دفت فرمائید.

این کف خواب های سه جزئی را با هم می فروشند. جزء اول این کف خواب ها حلبی گالوانیزه و قیفی شکل است که قسمت قیفی شکل آن داخل لوله پلیکا قرار می گیرد و مقداری آزاد است ، حاشیه آن نیز روی قیرگونی قرار می گیرد و مجدد روی آن کمی قیر می زنند، جزء دوم را که یک صفحه لبه دار چدنی یا گالوانیزه ضخیم است و تمام وجوه آن (6 وجه) سوراخ سوراخ است روی جزء اول قرار می گیرد و جزء سوم نیز حالت قیفی شکل شیاردار  و چدنی است و تحت وزن خودش ثابت می ماند. به این ترتیب در صورت جمع شدن آشغال روی کفشور بام، آب می تواند از آن عبور کند. در ساختمان های قدیمی در تمام پشت بام ها از این کف خواب های سه جزئی برنزی استفاده می شد. این نوع از کف خواب، بهترین حالت است و وظیفه ناظر تاسیسات مکانیکی است که بر اجرای آن اصرار کند. در صورتی که در پشت بام از کف خواب مناسب استفاده نشود و نشتی و خسارتی رخ دهد از آنجا که دلیل اصلی نشتی معمولاً تشخیص داده نمیشود، لذا هم ناظر معماری و هم ناظر تأسیسات درگیر خواهند شد. بنابراین به این موضوعات دقت کنید. به طراحان معمار هم توصیه می شود این دتایل ها را در طرح خود قرار دهند؛در غیر این صورت ناظرین می بایست طی دستور کارهایی سازنده را ملزم به اجرای دقیق این دتایل ها کنند.همچنین توصیه میکنیم جنس این کف خواب ها به هیچ عنوان نباید آهنی و یا ورق فولادی باشد زیرا به مرور زمان این ورق ها زنگ زده و پوسیده می شوند وبعد از پوسیدگی؛ کامل از بین رفته و باعث نم دادن سقف از ناحیه کف شور بام میشوند پس باید جنس آنها حتماً گالوانیزه و ضد زنگ باشد.