تشخیص حقوقی عدم تناسب سازه نگهبان با گود ، بیان روش شطرنجی در برداشتن سپر خاکی ، بیان دیوار مشترک و تیر مشترک و پیش بخاری همسایه در حین تخریب ، جدول دیات و ارش ، تعریف حقوق مهندسی

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

پیرو جلسات پیشین در خصوص تناسب سازه نگهبان با گود، سوالی به این شکل مطرح است: اگر چنانچه نقشه سازه نگهبان با شرایط گودبرداری متناسب بود ولی سازنده اقدام به اجرای آن نکرد، ناظر چه وظیفه ای در قبال آن دارد؟ و سوال دیگر اینکه تشخیص تناسب یا عدم تناسب سازه نگهبان با شرایط گودبرداری چگونه است؟

پاسخ: در صورتی که سازه نگهبان با شرایط گودبرداری متناسب باشد و سازنده اقدامی برای ایمن سازی دیواره گود انجام ندهد ناظر وظیفه دارد ضمن مکلف کردن سازنده نسبت به اجرای همان نقشه سازه نگهبان، در گزارش خود به شهرداری از ادامه عملیات خاکبرداری توقف بعمل آورد

اما درخصوص تشخیص این موضوع باید گفت، انتظاری که از مهندس ناظر توسط قانونگذار می رود اینست که یک مهندس، دارای پروانه اشتغال بکار مهندسی میبایستی آنقدر درایت و توانایی و اجتهاد داشته باشد تا بتواند این موضوع را انطباق داده و تناسب نقشه را با شرایط موجود تشخیص دهد. در واقع اینگونه موارد به تجربه و مهارت بستگی دارد و یک مطلب آموزشی نیست

در خصوص چگونگی برداشت سپرخاکی که یک نوع روش اجرای ایمن سازی دیواره گود برای جلوگیری از ریزش پلاکهای مجاور می باشد، هیچ گاه در نقشه سازه نگهبان توسط مهندسین محاسب ذکر نمی شود بلکه مجری صاحب صلاحیت می بایست از این روش تحت نظر مهندس ناظر استفاده نماید. اما از آنجا که گاهی مالکین برای ساخت و ساز از مجریان ذیصلاح استفاده نمی کنند، پیشنهاد می شود ناظرین برای پیشگیری از عواقب ناشی از خطرات ریزش گود، روش برداشتن سپر خاکی را به مالک و سازنده هشدار دهند

• بعنوان مثال فرض نمایید مالک طبق نظر مهندس ناظر، نخاله های حاصل از تخریب را به بیرون از کارگاه حمل کرده و سطح زمین را به کد صفر صفر رسانده است و طبق نقشه سازه نگهبان تمام موارد از جمله اجرای چاه، نصب قیدهای عمودی، بتن ریزی پای قیدهای عمودی و عضو افقی را هم زیر دیوار بار برِ پلاک مجاور به درستی اجرا کرده است. بعد از این اقدامات اجازه خاکبرداری کل زمین نباید داده شود بلکه باید برای عمق 3 متر حدود 70 درصد سپرخاکی به عرض 2.1 متر باقی گذاشت و پس از گودبرداری جهت اجرای فونداسیون که نیاز به برداشتن سپر خاکی است، باید سپر خاکی بصورت شطرنجی (یک در میان) برداشته شده و دیوار حائل بتنی یا آجری 35 سانتی (زنجاب شده) جایگزین آن شود.

حوادث بسیاری در مورد برداشت سپر خاکی بصورت یکباره وجود دارد از جمله پروژه خیابان پاسداران که پس از اجرای سازه نگهبان، سپر خاکی بصورت یکباره برداشته شد و ساختمان پلاک مجاور ریزش کرد. در واقع عملکرد سپر خاکی مشابه سنگ یا آجری است که در مقابل چرخ یک کامیون در سرازیری وجود دارد، بدیهی است در صورتی که این تکه سنگ یا آجر از مقابل تمام چرخها بصورت یکباره برداشته شود، کامیون در سرازیری حرکت خواهد کرد و نمی توان مقابل آن ایستاد (سازه نگهبان به تنهایی قادر به تحمل فشار خاک مجاور نیست). بنابراین برای برداشتن سپر خاکی می بایست مطابق شکل زیر ابتدا پارت اول را برداشت سپس فونداسیون آن قسمت را اجرا کرده و در نهایت محل برداشت سپر خاکی با اجرای دیوار حائل جایگزین شود و به همین ترتیب مرحله بعدی پارت چهارم، دوم و سوم خواهد بود. لازم به توضیح است که تعداد پارتهای سپر خاکی متناسب با شرایط گود می باشد.

در بعضی از نقشه های  سازه نگهبان بجای دیوار حائل، عضو ضربدری در نظر گرفته می شود که پس از اجرای این عضو می بایست همانند قیدهای عمودی و افقی محل اتصال آنها با دیواره گود، فیلر گیری گردد (با مصالح فیلر گیری 60% گچ زنده + 40% سیمان + ماسه و خرده آجر).

• از آنجا که حوادث بسیاری بعلت برداشت یکباره سپر خاکی در گودبرداریها اتفاق افتاده و ناظر در کمترین حالت 5% سهم تقصیرگرفته بنابراین توصیه می شود ناظرین توجه ویژه ای به این موضوع داشته باشند و حتی گاهی در صورت شرایط خطرناک طی دستور کار کتبی از مالک یا سازنده بخواهند سپر خاکی را باقی گذاشته و هنگام اجرای فونداسیون مطابق روش مذکور آنرا بردارند.

موضوع بعدی در مورد رعایت درز انقطاع است که  رعایت آن طبق آئین نامه 2800 از تراز پایه الزامی است

گاهی خاکبرداری طوری است که به حریم ملک مجاور تجاوز می شود در اینصورت بهتر است برای بتن ریزی فونداسیون از یونولیت استفاده شود و اگر زیر پی ساختمان مجاور، خاکبرداری شده حتما باید با آجرچنی به همراه ملات ماسه، سیمان و گچ، محل اضافه خاک برداشت شده پر شود و سپس در حدود اربعه ساختمان، دیوار حائل اجرا گردد

در مواردی که عضو ضربدری برای سازه نگهبان طراحی شده است، محل پارت های سپر خاکی را طوری باید تنظیم کرد که بین سازه نگهبان قرار بگیرد تا امکان اجرای این عضوها بوجود آید، پس از اجرای عضو ضربدری بهتر است مابین اعضا با آجر و ملات پر شود. همچنین باید دقت شود عضو ضربدری و دیوار حائل اجرا شده وارد حریم ملک مجاور نگردد.

موضوع بعدی بحث دیوار و تیر مشترک و پیش بخاری است که موقع تخریب و خاکبرداری می تواند باعث ایجاد معضل شود

در حین عملیات تخریب اولین موضوعی که بایستی بررسی شود دیوار مشترک بین ساختمان در حال تخریب و ساختمان مجاور است این مورد در مناطقی که به صورت سری ساخته شده از جمله در شهرری شهرک 13 آبان، دیده می شود این ساختمانها که معمولا در دهه 40 و 50 ساخته شده بصورت سقف طاق ضربی با دیوار 35 سانتی باربر و تیرآهن نمره 16 یا 14 مشترک بین دو ساختمان احداث گردیده است. که مالکین این ساختمان برای نوسازی اقدام به دریافت پروانه ساختمانی می کنند و هنگام جدا کردن حدود اربعه، مشخص می شود که دیوار بین ساختمانها مشترک است.

اولین نکته ای که وجود دارد این است که می بایست عملیات تخریب از بالاترین سطح شروع شود و اگر بعنوان ناظر ساختمان (سازه) متوجه شدید که سه ساختمان مجاور دارای تیر مشترک هستند و ساختمان میانی در حال تخریب است،  اجازه برش آن از یک سمت داده نشود بلکه باید تک تک تیرها توسط دو دستگاه هوا برش و همزمان از دو ضلع بریده شده و یا از شمع زیر تیرها استفاده کرد، درصورتی که تیر مشترک فقط از یک طرف برش داده شود وزن تیر باعث خواهد شد  سقف ساختمان ضلع دیگر بسمت بالا فشار آورد و باعث ایجاد خسارت شود.

نکته دیگر توجه به دیوار مشترک است که باید بررسی شود تراشیدن این دیوار در محل ستونها چه مشکلی ایجاد می کند؟ گاهی با در نظر گرفتن حدود اربعه و درز انقطاع تراشیدن دیوار مشترک میسر نیست و امکان ایجاد خسارت وجود دارد در این حالت پیشنهاد می گردد مهندس ناظر شفاها به مالک یا سازنده بگوید تا عرض زمین را کمتر اجرا کند.

ابلاغ دستور کتبی به مالک در مورد کم کردن عرض زمین بعلت جلوگیری از تراشیدن دیوار مشترک تبعات حقوقی سنگینی دارد و مالک می تواند به استناد همان دستور کتبی از ناظر، طرح شکایت نماید بنابراین همانطور که گفته شد پس از دستور شفاهی و اقدام مالک، میبایست گزارش تخلفی (مرحله فونداسیون قبل از بتن ریزی) مبنی بر کم شدن عرض زمین به مرجع صدور پروانه گزارش شود، در غیر اینصورت و عدم ارسال چنین گزارش، ناظر ساختمان، هم در شورای انتظامی و هم در محاکم قضایی محکوم خواهد شد.

موضوع بعدی توجه به وجود پیش بخاری در خانه های قدیمی از جمله سمت مناطق نظام آباد تهران است، که در دیوار باربر 35 سانتی یک تو رفتگی به اندازه 20 یا 35 سانتی متر بعنوان طاقچه ایجاد می شد و گاهی دیده شده در آشپزخانه ها کابینت همسایه به پیش بخاری پیچ شده است. در اینصورت اگر ساختمان مجاور اقدام به تخریب دیوار مشترک نماید کابینت ساختمان همسایه فرو می ریزد، بنابراین پیشنهاد می شود قبل از اقدام به تخریب، ناظر سازه در مرحله گزارش همجواری حتما از داخل ساختمان مجاور بازدید بعمل آورد و وضعیت دیوارها را بررسی کند اگر چنانچه پیش بخاری کمتر از ضخامت دیوار باشد مثلا در حد 10 سانتی متر، چندان مشکلی ایجاد نمی کند در این حالت پس از تخریب، احتمال ترک از سمت داخل ساختمان همسایه وجود دارد که می توان آنرا ترمیم کرد.

• اما اگر پیش بخاری 35 سانتی متر باشد لازم است وسایل کنار آن در منزل همسایه جمع آوری شود (مالک ساختمان در حال تخریب را باید مجاب کرد نسبت به تخلیه وسایل، به همسایه مجاور کمک کند) همچنین لازم است دیوار آجری داخل پیش بخاری احداث شده و از داخل گچ کاری، و از بیرون با ملات ماسه سیمان اندود کاری گردد و حتی اگر لوله ای در کنار پیش بخاری وجود دارد به هزینه مالک ساختمان در حال تخریب این لوله جابجا شود ( لازم است ناظر با فن بیان خود، در مورد هزینه این گونه موارد هر دو مالک را اداره کند)

• در مورد افزایش نرخ دیات مثالی به این شکل عنوان می شود که اگر حادثه ای در سال 91 ایجاد شود و پرونده به علت اطاله دادرسی تا سال 94 به طول انجامد مابه التفاوت افزایش نرخ دیه از سال 91 تا سال 94 توسط شرکت بیمه پرداخت نمی شود مگر اینکه کلوز مربوط به آن تهیه شود.

سوال دیگری نیز به این شکل مطرح شده است که منظور از  5/7 دیه یا 5/3 دیه چیست؟

پاسخ: از آنجا که دیه اجزا با هم فرق دارد، بعنوان مثال اگر دو پا فلج شود یا دو تا چشم کور شود یا دو بیضه آسیب ببیند یا اگر کسی ادرارش قابل کنترل نباشد مشمول دریافت دیه کامل یک انسان می شود و به همین ترتیب برای هرکدام از اجزای بدن انسان درصدی از دیه کامل محاسبه می شود در نتیجه با جمع تمام آسیبهای وارد شده به یک انسان، تعداد دیات به 5/7 یا 3 دیه می رسد. که اصطلاحاً در بیمه نامه ها از آن به دیه دوم یاد می شود.

نکته ای در محاسبه دیه افراد وجود دارد و آن اینکه دیه زن در ماه های عادی نصف دیه مرد است ولی در تصادفات رانندگی، زن و مرد دارای دیه یکسان هستند. در حوادث ساختمانی دیه زن نصف دیه مرد است به شرطی که منجر به فوت شود و اگر زنده بماند دیه اش از نظر اجزای بدن انسان با مرد مساوی است.

نکته: نرخ دیات در زمان اجرای احکام محاسبه می شود نه در زمان بروز حادثه

• تعریف حقوق مهندسی در ساخت و ساز شهری: “مهندسین ناظر و طراح و مجری باید به گونه ای عمل کنند که در محل احداث ساختمان و یا در همسایگی آن، چه در زمان احداث و چه در زمان بهره برداری هیچ گونه حادثه جانی و مالی ناشی از عدم رعایت موارد فنی و عدم رعایت موارد ایمنی ایجاد نشود. در غیر اینصورت از آنجاییکه مهندسین ناظر و طراح و مجری متعهد به نتیجه هستند، ضامن بوده و می بایستی خسارت دهند. مگر آنکه در دادگاه و یا در هیئت کارشناسی به طرقی اثبات نمایند که فعل زیان بار با هیچ سببیت و مباشرتی منتسب به آنها نمی باشد. مهم ترین و بهترین روش مهندسین برای تبرئه شدن در دادگاه هنگام بروز حادثه جانی و یا مالی, ارائه به موقع گزارشات و مکاتبات و دستور کارها به مالک و مجری و طراح و ناظر و پیمانکاران جزء و مرجع صدور پروانه و نظام مهندسی و بازرسی اداره کار و نظارت عالیه (ماده 35 قانون نظام مهندسی) می باشد که بایستی متناسب با جایگاه مهندس مربوطه در خصوص ساختمان به انجام رسد.”

حافظ:      دلا معاش چنان کن که گر بلغزد پای                فرشته ات به دو دست دعا نگهدارد

روش شطرنجی در برداشتن سپر خاکی بصورت پارت پارت ، تا پلاک‌ مجاور بناگهان بداخل گود ریزش نکند!

تعریف تراز پایه در آئین نامه ۲۸۰۰

جدول افزایش نرخ دیات از سال ۷۴ تا سال ۹۵ برای ماه های عادی و حرام

تصویر دیه و ارش خسارت وارده به اجزای مختلف بدن انسان